1- Zekat verecek kişinin önce Müslüman olması, hür olması, akıl- baliğ olması şarttır. Gayr- i müslimlere ve çocuklara zekat vermek farz değildir. Hanefi imamlara göre çocukların velileri de onların mallarından zekat veremez ama Şafii imamlar bu konuda farklı düşünürler. Şafiilere göre; çocuklar ve delilerin mallarından zekat vermek gerekir ve velileri de vermekle yükümlüdür.
2- Zekat verecek kimse, "Havaici Asliyye" sinden ( bir yıllık ihtiyacı) ve borcundan başka zekata malik daha fazla mala sahip olmalıdır.
Havaici asliyye nedir?
Oturduğu evi, arabası, evin içinde kullanılan tüm eşyalar, yazlık kışlık elbise, silah, zanaat aletleri, bir yıllık gıda- yiyecek ve borcuna karşılık elindeki hazır mal bu mukabildedir.
3- Zekat verilecek mal artıcı olmalıdır. Artıcı olmayan mallardan zekat olmaz velev ki nisap miktarından fazla olsun. Artıcı olması ne demek? Kar getirisi olmalıdır.
Örneğin: Gayrimenkul olarak evleriniz, dükkanlarınız, arsalarınız veya inşaat halindeki gayrimenkulleriniz... Bunları kiraya verdiğiniz de, bu kiranın üzerinden bir yıl geçtiğinde zekat hesabı yapılır. Bu mülkler satıldığında eldeki paradan da bir yıl geçtiğinde zekat verilir.
4- Zekat verilecek mala tam sahip olmak ve o mal hakkında tam tasarruf sahibi olmak lazım.
Örnek: Bir kadın kocasından evlenirken aldığı mihrini, eline geçiremedi ise bu mehrin zekatı kadının üzerine farz değildir. Sorumlu kocasıdır. Ayrıca satın alınmış ama mal elde değilse ve parası ödendi ise o mal için de zekat hesabı yapılır.
örnek: sunta, kereste veya sünger bağlantısı yaptın. Ödemelerini verdin ama malının tamamını fabrikana almadın. Zekat hesabı yaparken bu kalan malın da zekat hesabını yapmalısın.
5- Zekat verilecek malın üzerinden tam bir yıl geçmesi gereklidir. Burada dikkat edilmesi gereken miladi değil, kameri ay hesabı yapılmalıdır.
6- Zekat fakire verilirken bunun zekat olduğuna kalben niyet edilmesi gerekir. Dil ile söylenmesi şart değildir. Şayet bu zekat niyetsiz olarak verilir ve bu zekat fakirin elinde ise ve hala harcamadı ise zekata niyet edilebilir. Fakat fakirin elinden bu mal çıkmış ise bu niyet kafi gelmez.
7- Zekat, vekilin niyeti değil, bilakis verenin niyet etmesi gerekir. Vekilin Müslüman olması şart değildir. Gayri müslim de vekil olabilir.
8- Bir kimse yıl içerisinde zaman zaman fakirlere yardım etse, tasadduk da bulunsa ve daha sonra "şu müddet içerisinde tasadduk ettiğim şeylerin zekatımdan olmasına niyet ettim" demesi yeterli olmaz.
9- Zengin bir kişi, bir fakirin zimmetinde olan alacağını bu fakire bağışlarsa ve bu alacağı kadar miktarı zekatından düşebilir. Fakat batak dediğimiz tahsili yapılamayan çek, senet veya nakit gibi alacakların bu şekilde yapılması caiz değildir.
10- Zekat verilecek olan malın, helal kazanç olması şarttır. Haram olan malın zekatı da olmaz, hayır hasenatı da olmaz.
Ey Rabbimiz!
Şu mübarek günlerde bize bahşettiğin helal kazancımız dan, fakirin hakkına düşen hakkı vermeyi bizlere nasip eyle. Çünkü zenginin verdiği zekat fakire lütuf değil, bilhassa Allah'ın ona bahşettiği ikramıdır ve fakirin alacağıdır. Sen nasıl olurda o ikramı gasp eder O'nun elinden alırsın? Biz Allah( c.c)' ın buyruğuna uymaz isek bu malın hesabını vermekte bize düşer. Hesabını veremeyeceğimiz bir malı bize bahşetme Allah'ım... Amin...